Szanowny Panie Jerzy.
Nie zgadzam się z Pana opinią! Pisze Pan „Nikt sobie niczego nie wywalczył, bo żadnej walki nie było”. Otóż była. Może nie WALKA ale na pewno walka a choćby waleczka. Setki ludzi na demonstracjach, milczące przerwy w szkołach czy choćby znicze zapalane na cmentarzach. Może Pan twierdzić, że było to sterowane cytuję: „Niestety, znowu niestety, stan świadomości społecznej jest raczej niski, opinia publiczna jest zmanipulowana – praktycznie nie istnieje”. Ja jednak uważam, że był to naturalny odruch na zakłamanie i ohydę komunistycznej władzy. To był pierwszy wolny wybór. Możesz ale nie musisz – tylko twoja decyzja.
Co do zabicia Ceausescu to moim zdaniem było to bardziej zamknięcie ust, które zbyt wiele mogą powiedzieć niż przejaw walki.
Pisze Pan „Komunizm zanieczyścił społeczeństwa Zachodu w takim stopniu, że porozumiewać się jest coraz trudniej”.
W jakim więc stopniu zanieczyścił społeczeństwa Wschodu? Na pewno wielokrotnie większym. Może nie sposób pozbyć się tego balastu, życia w socjalizmie. Może musi minąć nasze pokolenie – tych pamiętających.

Drogi Panie,
Interesuje mnie w Pańskim komentarzu sens ostatniego akapitu. Jeżeli „życie w socjalizmie” (cokolwiek by to miało znaczyć) jest aż takim balastem, że nie sposób się tego pozbyć za życia (bo „przeminięcie pokolenia” do tego sie sprowadza), to jak można utrzymywać, że komunizm upadł i że to nie jest tylko prl nr 2?
Nie sądzę, żeby Pan miał rację – ludzie wolni mogą się pozbyć czegokolwiek zechcą, na tym polega sens duchowej wolności – chodzi mi jednak w tym wypadku o logikę Pańskiej pozycji.
Z mojego punktu widzenia, problemem jest raczej przekonanie, które wyartykułował Pan powyżej, że komunizm został obalony w walce. Jego moc polega na tym właśnie, że nikt nie wierzy, żeby było z czym walczyć. Nasze pokolenie przeminie, a komunizm będzie jeszcze silniejszy niż dziś.

Panie Michale,
Myślę, że nastąpiło pewne niezrozumienie.
Nigdzie w swoim komentarzu nie napisałem, iż komunizm upadł. Chciałem tylko zwrócić uwagę na fakt, iż wielu ludzi zachowało się w sposób godny „walcząc” na swój sposób z panującym ustrojem (trudno znaleźć nazwę bo ani komunizm ani socjalizm tak do końca chyba nie jest trafne).
Uważam, że doświadczenia kształtują nasze spojrzenie na rzeczywistość i nie sposób się ich pozbyć (jak Pan to trafnie zauważył – za życia). Ostatnio na spotkaniu rodzinnym miałem okazję wysłuchać młodszego pokolenia (kończące właśnie studia). Mówili o wyborach – nie pójdę bo nie chcę glosować na takie lub inne rozliczanie przeszłości.Pójdę kiedy będę wybierać drogę rozwoju kraju. (czyt. Administratora). To trochę niespójne z danymi statystycznymi ostatniego „plebiscytu” ale taka rodzina mi się trafiła. Nic na to poradzę. To też tak trochę jak rozmawiać z naszymi dziadkami czy rodzicami o faszyzmie i kontaktach polsko-niemieckich.

Zdecydowanie brakuje mi wiedzy aby podejmować tutaj merytoryczną dyskusję (stąd ten brak konstruktywnej myśli – na niewiedzy trudno coś zbudować). Moje komentarze (choć krytyczne) są tylko przejawem sympatii dla tej strony i jej próby podjęcia ważnego tematu. Trafiłem tu przez link z fatalnejfikcji. Choć strona wydawnictwopodziemne a zwłaszcza język jakim jest pisana (tak różny od wspomnianej fatalnejfikcji) nie podoba mi się (na razie – może to szok?) życzę powodzenia. Musiałem to napisać bo może zdarzy się jeszcze jakiś krytyczny komentarz a nie chcę uchodzić za złośliwego krytykanta.
Pozdrawiam

Drogi Panie,
Przykro mi, że padł Pan ofiarą nieporozumienia. Na swoje usprawiedliwienie powiedziałbym, że pytanie brzmiało: „Czy Europa wschodnia wywalczyła wolność?”, a odpowiedź Pana Przystawy,że „nie wywalczyła, bo nikt nie walczył”. Wziąłem zatem Pańską opozycję za niezgodę: była walka, więc wolność została wywalczona i komunizm upadł. Proszę mi wierzyć, bardzo się cieszę, jeśli zgadzamy się, że nie upadł.
Doświadczenia kształtują nasze spojrzenie na świat – to jest bez wątpienia prawda. Jeżeli dziecko spadnie z roweru i wybije sobie zęby, to będzie się bało roweru. Atoli po to Pan Bóg dał nam rozum i wolną wolę, żebyśmy sobie mogli radzić z tego rodzaju doświadczeniami. Jeśli nie sposób pozbyć się balastu złych doświadczeń, to doświadczenie jest rodzajem niewoli. Czy naprawdę sądzi Pan, że człowiek musi być niewolnikiem swych doświadczeń?
Przypuszczam, że za język na tej stronie muszę wziąć odpowiedzialność ja sam, bo nie pisywałem na ff. Bardzo mi przykro, że się Panu nie podoba, ale w końcu nie wszyscy otrzymaliśmy dar potoczystej polszczyzny. Co rzekłszy, nie jestem pewien czy rozumiem, co chce Pan powiedzieć w ostatnim zdaniu. Złośliwe krytykanctwo jest raczej mile widziane (podobno złośliwość jest oznaką inteligencji). Niechże Pan zatem nie czuje się zobowiązany łagodzić ostrza swej krytyki! Tylko poprzez ścieranie się poglądów można dojść do prawdy.

Faktycznie komentarze odeszły mocno od zasadniczego tematu, czyli odpowiedzi na ankietę. Może dobrze byłoby stworzyć możliwość dyskusji niedotyczącej konkretnych artykułów, lecz bardziej ogólnych, odnoszących się do przesłania tej witryny.
Chciałbym wyjaśnić moje zarzuty co do języka tej strony. Nie myślałem o potoczystości i Pana artykułach, lecz o przesadnym używaniu na tej witrynie, niepotrzebnych moim zdaniem, wartościujących określeń.
Podaję przykład z „Wielkie arrangement” Darka Rohnki:
1) „chodzić układnie do kościoła, i grzecznie brać udział w kolejnych wyborczych farsach”
Do kościoła nie chodzę, a jeśli to z rzadka w ciszy. Ale dlaczego układnie?
Na wybory owszem, choć nie każde. Ale dlaczego grzecznie?
Nawiasem mówiąc kiedyś miałem alternatywę w osobie Janusz Korwina-Mikke. Miałem.
Teraz traktuję je, jako wybór drogi rozwoju ekonomicznego. Choć po słowach: „W istocie chodzi o miliardy, a pewnie i setki miliardów dolarów, które wypłynęły z naszej wspólnej, narodowej kasy w ciągu ostatnich kilkunastu lat” powinienem, zapewne i w ten wybór zwątpić. Jednak kwoty te przerastają moją mikroekonomię i wydają mi się nierealne.

2) „zestrachane społeczeństwo”
3) „tzw. społeczeństwo”
Po czym następuje zdanie:
„Czy udział w wyborach, o których wiadomo na pewno, że nie są ani uczciwe, ani demokratyczne można uznać za sprawdzian obywatelskiej poczytalności?”
Myśl dużej wagi, ale wobec wcześniejszych sformułowań mogłaby zabrzmieć następująco: Czy udział w kolejnych wyborczych farsach, o których wiadomo na pewno, że nie są ani uczciwe, ani demokratyczne można uznać za sprawdzian tzw. zestrachanej obywatelskiej poczytalności?

4) „Cały ten biedny naród jest najbezczelniej oszukiwany od dobrych piętnastu lat…”
A może wystarczy: Cały naród jest oszukiwany od dobrych piętnastu lat …

Brakuje mi tu choć odrobiny klimatu z „Wileńskich spacerów”.

Na koniec zupełnie odległy temat. Panie Michale. Pod opisem Pana książki, zamieszczonym na tej stronie, znajduje się link do wydawnictwa Kontra. A tam w pierwszym zdaniu czytam: „Książki wydawnictw Kontra i Nina Karsov nie są przeznaczone na sprzedaż w Polsce” (dodatkowo wyjaśnienie na temat sprzedaży dzieł J.Mackiewicza).

Na „sam koniec” chciałbym zaznaczyć, że ani nie padłem ani nie czuję się ofiarą. Tak więc proszę się nie usprawiedliwiać. Zapewniam, że nie poczułem ani nie poczuję się urażony. Wręcz przeciwnie.

Pozdrawiam

Przede wszystkim, bardzo się cieszę, że nie czuje się Pan ofiarą. Po drugie, komentarze mają często to do siebie, że płyną szerokimi zakolami, a czasem nawet prowadzą na manowce (kochane manowce!). Proszę łaskawie podejmować dyskusję na dowolny temat w dowolnym miejscu tej witryny. Jest to przecież Wydawnictwo Podziemne! Gdzież, jeśli nie w podziemiu, będziemy mogli mówić, to co chcemy?
Niestety wyznać muszę, że znowu nie bardzo Pana rozumiem, kiedy chodzi o Kontrę. Ja wiem, że książki Kontry nie są przeznaczone do sprzedaży w prlu, nie bardzo tylko rozumiem, co w związku z tym chce Pan powiedzieć. Czy to jest jakoś naganne? Nie z mojego punktu widzenia, ponieważ zgadzam się w całej rozciągłości z polityką wydawniczą pani Niny Karsov. Książki Kontry są nadal do nabycia (w drodze kupna) poprzez ten link, który Pan znalazł powyżej.

Pozwolę sobie dziś na manowce „(kochane manowce!)”. Nagroda literacka im.Józefa Mackiewicza. Jako człowiek małej wiedzy postanowiłem się dokształcić. Poczytałem o krótkiej historii nagrody, kapitule przyznającej i liście laureatów. Zaczynam chyba rozumieć niezależność Waszych działań.
Dlaczego się tym zainteresowałem? Otóż w jednym z wydań wiadomości wieczornych (nie pamiętam w której tv) pani prowadząca odczytała: „Nagrodę literacką im. Józefa MIckiewicza otrzymał”. Tu nastąpiło zawieszenie głosu i pewna konsternacja. Coś się nie zgadzało. I ponownie „Nagrodę literacką im. Józefa M…A….C..kiewicza otrzymał…..” Pani do końca nie była pewna czy źle przeczytała czy ktoś jej błędna wiadomość podłożył.
Proponuję przyznawać w dziedzinie literatury wyłącznie nagrody im. Juliusza Słowackiego.

Co do sprzedaży książek w jak to pan określił „prlu”. Wdaje mi się trochę dziwne, że siedząc przed monitorem komputera mogę kupić pana książkę a idąc do księgarni nie. Bardzo fajni ludzie tą księgarnię prowadzą.
Granice, Granice, Granice.

Granice? Tak, ale chyba nie takie, jakie Pan sugeruje. Jaka granica przebiegała pomiędzy podziemiem w latach 80., a prlowskim pseudo-państwem?

Myślałem wyłącznie o granicach państwowych – takich ze szlabanami (zacytowałem słowa ze starej piosenki Maanamu, którą kiedyś na koncertach odbieraliśmy zupełnie inaczej ale tak mi się skojarzyło). Jeśli chodzi o GB to chyba nawet układ (nie czytać UKŁAD) z Schengen jej nie złamie. Trochę ich rozumiem – to przecież mała wyspa. Jeżeli wsiądę w samolot, polecę do Londynu, kupię pana książkę po czym wrócę do Polski, zasiądę w fotelu i przeczytam – to będzie dobrze?
Co do Pana pytania odpowiadam szczerze: nie wiem.

Może ją Pan także zamówić i ona przyleci do Pana samolotem.
A wracając do granic, to wydaje mi się, że właśnie pomiędzy prlem a podziemiem przebiegała granica istotna: po jednej jej stronie była wolność.

Zastanawiam się jak to było możliwe, aby żyć w wolnym podziemiu i nie chodzić po chleb do prlowskich sklepów i przeżyć, nie uczyć się w prlowskich szkołach i pisać teraz komentarze na tej witrynie (mówię teraz o sobie – nie znam pana wieku). Ta granica, ma Pan chyba rację istniała, ale była tak bardzo rozmyta naszymi ludzkimi uczuciami: strachem, miłością (jeszcze wtedy młodzieńczą), przyjaźnią na tą granicę nie zwracającą uwagi i naszym uwikłaniem w wiele przyziemnych ale ważnych wtedy dla nas spraw.

Co do możliwości zamówienia, pisałem o tym wcześniej.

Wydaje mi się, że to jest prostsze (z pewnego punktu widzenia) niż Pan to przedstawia. Wolność nie jest funkcją granic, krat ani barier, wolnym można być także w więzieniu, bo wolnym może być tylko duch (czy też to, co w nas duchowe). Czy czuje się Pan więźniem Ziemi, bo nie może Pan polecieć na Marsa?
Podziemie było próbą wykrojenia rzeczywistej przestrzeni, w której duchowa wolność jednostek mogła się jakoś wyrazić, pomimo zewnętrznej opresji (oprócz celów politycznych, które nie były nigdy jasne). Codzienne uwikłania, o których Pan pisze z taką swadą, nie ograniczały jej chyba. Wręcz przeciwnie, dodawały jej ostrości konturów.
Natomiast polityczna wolność, wolność państwa sprowadza się chyba do jego suwerenności. prl żadnym państwem nie był, tylko bolszewickim tworem na wzór i podobieństwo państwa. prl nr 2 jest, jeżeli wolno mi zaryzykować hipotezę, sfinlandyzowanym tworem o bardzo ograniczonej suwerenności.

Jest na stronie tyle wpisów „odpowiedź na ankietę” – o jakiej ankiecie jest mowa?

Po lewej stronie ekranu, ma Pan na szarym tle pytania dwóch Ankiet. Na samej górze, Ankiety Mackiewiczowskiej, a pod kilkoma książkami, pierwszej Ankiety wp. Umieścił Pan swój komentarz pod odpowiedziami Jerzego Przystawy na pytania pierwszej Ankiety.