1. Nikt sobie niczego nie wywalczył, bo żadnej walki nie było, jeśli nie liczyć zabicia Ceausescu. W wyniku „globalnego porozumienia” Moskwy z Waszyngtonem i kim jeszcze należało, niejawnego „Kongresu Wiedeńskiego” czy nie spisanego „Traktatu Wersalskiego” Imperium zostało okrojone i przeorganizowane. We wszystkich krajach na czele przemian stanęli odpowiednio usytuowani ludzie służb specjalnych, którzy pokierowali „transformacją ustrojową”. W zależności od warunków lokalnych, ta transformacja miała (i ma) różny przebieg. Najgorzej wyszła na tym Polska, ponieważ – dzięki istnieniu zagenturyzowanej opozycji i współpracującej hierarchii kościelnej, przemiany miały charakter najmniej autentyczny, a społeczeństwo zostało oszukane w największym stopniu. Tym niemniej, wszystkie narody uzyskały pewną szansę na „wybicie się na wolność” . Także funkcjonariusze służb, którzy stanęli na czele tych przemian, wyłamują się, lub wyłamywali się z założonego schematu i wykorzystali okazję ,w większym lub mniejszym stopniu, do uwolnienia się od „centrali” bądź poszukania sobie nowych panów.
2. „Proces demokratyzacji” postępuje cały czas, także przed rokiem 1989, albo raczej „meandruje” po jakichś krętych ścieżkach. Elementy gospodarki rynkowej, zmiana stosunków produkcji, postęp technologiczny, wymusiły ewolucję prawa, otworzenie nowych kanałów informacji itd. Istotne jest to, że Sowiety wypadły z wyścigu zbrojeń, ze względu na zapóźnienie technologiczne i powstała przepaść technologiczna pomiędzy Sowietami i Zachodem trudna do przeskoczenia. Kagebiści w Rosji i komuniści w Chinach robią co się da, aby tę przepaść zasypać i stanąć jeszcze raz do konkurencji.
3. Moja znajomość sytuacji w Ameryce Łacińskiej jest znikoma. Wydaje się, że jest to jakaś kontynuacja, ale przede wszystkim problem zapóźnienia cywilizacyjnego i edukacyjnego.
4. Myślę, że pozytywne. Chiny konkurują przede wszystkim z Rosją i Indiami, ale główny ich problem to problem wewnętrzny – jak urządzić i zagospodarować życie takiej masy ludzi? Jak długo to będzie ich główny problem, tak długo w polityce zewnętrznej ich wpływ będzie łagodzący konflikty międzynarodowe.
5. Czasy Orwella z roku 1984 dopiero przed nami. Najważniejsza „differenzia specifica” komunizmu, którą zdefiniował Józef Mackiewicz, a więc „centralne administrowanie ludzką mową” weszło w nową fazę i nabiera coraz większego znaczenia. Komunizm zanieczyścił społeczeństwa Zachodu w takim stopniu, że porozumiewać się jest coraz trudniej. Nowe możliwości technicznie umożliwiają manipulacje społeczne na skalę niewyobrażalną. Przeciwstawić się temu może jedynie wzrost świadomości społecznej i rozwój instytucji demokratycznych, które umożliwiają kontrolę społeczną tych procesów. Niestety, jak się wydaje instytucje demokratyczne są wszędzie w regresie. Tutaj wielką rolę mogłyby odegrać nowe demokracje, przede wszystkim Polska, które mogłyby obudzić ducha demokracji i wzbudzić entuzjazm dla autentycznie demokratycznych relacji społecznych. Niestety, znowu niestety, stan świadomości społecznej jest raczej niski, opinia publiczna jest zmanipulowana – praktycznie nie istnieje – środki przekazu są zawłaszczone i obywatele nie mają do nich większego dostępu.
6. Zgadzam się z opinią Józefa Mackiewicza. Najistotniejsze jest pytanie o przyszłość Unii Europejskiej? Kiedy rozpadnie się ten dziwaczny blok? Rozpad Unii Europejskiej będzie miał istotne znaczenie dla ewolucji światowej. Ale chyba rok 2012 to jeszcze za wcześnie.
Prześlij znajomemu
Szanowny Panie Jerzy.
Nie zgadzam się z Pana opinią! Pisze Pan „Nikt sobie niczego nie wywalczył, bo żadnej walki nie było”. Otóż była. Może nie WALKA ale na pewno walka a choćby waleczka. Setki ludzi na demonstracjach, milczące przerwy w szkołach czy choćby znicze zapalane na cmentarzach. Może Pan twierdzić, że było to sterowane cytuję: „Niestety, znowu niestety, stan świadomości społecznej jest raczej niski, opinia publiczna jest zmanipulowana – praktycznie nie istnieje”. Ja jednak uważam, że był to naturalny odruch na zakłamanie i ohydę komunistycznej władzy. To był pierwszy wolny wybór. Możesz ale nie musisz – tylko twoja decyzja.
Co do zabicia Ceausescu to moim zdaniem było to bardziej zamknięcie ust, które zbyt wiele mogą powiedzieć niż przejaw walki.
Pisze Pan „Komunizm zanieczyścił społeczeństwa Zachodu w takim stopniu, że porozumiewać się jest coraz trudniej”.
W jakim więc stopniu zanieczyścił społeczeństwa Wschodu? Na pewno wielokrotnie większym. Może nie sposób pozbyć się tego balastu, życia w socjalizmie. Może musi minąć nasze pokolenie – tych pamiętających.
Drogi Panie,
Interesuje mnie w Pańskim komentarzu sens ostatniego akapitu. Jeżeli „życie w socjalizmie” (cokolwiek by to miało znaczyć) jest aż takim balastem, że nie sposób się tego pozbyć za życia (bo „przeminięcie pokolenia” do tego sie sprowadza), to jak można utrzymywać, że komunizm upadł i że to nie jest tylko prl nr 2?
Nie sądzę, żeby Pan miał rację – ludzie wolni mogą się pozbyć czegokolwiek zechcą, na tym polega sens duchowej wolności – chodzi mi jednak w tym wypadku o logikę Pańskiej pozycji.
Z mojego punktu widzenia, problemem jest raczej przekonanie, które wyartykułował Pan powyżej, że komunizm został obalony w walce. Jego moc polega na tym właśnie, że nikt nie wierzy, żeby było z czym walczyć. Nasze pokolenie przeminie, a komunizm będzie jeszcze silniejszy niż dziś.
Panie Michale,
Myślę, że nastąpiło pewne niezrozumienie.
Nigdzie w swoim komentarzu nie napisałem, iż komunizm upadł. Chciałem tylko zwrócić uwagę na fakt, iż wielu ludzi zachowało się w sposób godny „walcząc” na swój sposób z panującym ustrojem (trudno znaleźć nazwę bo ani komunizm ani socjalizm tak do końca chyba nie jest trafne).
Uważam, że doświadczenia kształtują nasze spojrzenie na rzeczywistość i nie sposób się ich pozbyć (jak Pan to trafnie zauważył – za życia). Ostatnio na spotkaniu rodzinnym miałem okazję wysłuchać młodszego pokolenia (kończące właśnie studia). Mówili o wyborach – nie pójdę bo nie chcę glosować na takie lub inne rozliczanie przeszłości.Pójdę kiedy będę wybierać drogę rozwoju kraju. (czyt. Administratora). To trochę niespójne z danymi statystycznymi ostatniego „plebiscytu” ale taka rodzina mi się trafiła. Nic na to poradzę. To też tak trochę jak rozmawiać z naszymi dziadkami czy rodzicami o faszyzmie i kontaktach polsko-niemieckich.
Zdecydowanie brakuje mi wiedzy aby podejmować tutaj merytoryczną dyskusję (stąd ten brak konstruktywnej myśli – na niewiedzy trudno coś zbudować). Moje komentarze (choć krytyczne) są tylko przejawem sympatii dla tej strony i jej próby podjęcia ważnego tematu. Trafiłem tu przez link z fatalnejfikcji. Choć strona wydawnictwopodziemne a zwłaszcza język jakim jest pisana (tak różny od wspomnianej fatalnejfikcji) nie podoba mi się (na razie – może to szok?) życzę powodzenia. Musiałem to napisać bo może zdarzy się jeszcze jakiś krytyczny komentarz a nie chcę uchodzić za złośliwego krytykanta.
Pozdrawiam
Drogi Panie,
Przykro mi, że padł Pan ofiarą nieporozumienia. Na swoje usprawiedliwienie powiedziałbym, że pytanie brzmiało: „Czy Europa wschodnia wywalczyła wolność?”, a odpowiedź Pana Przystawy,że „nie wywalczyła, bo nikt nie walczył”. Wziąłem zatem Pańską opozycję za niezgodę: była walka, więc wolność została wywalczona i komunizm upadł. Proszę mi wierzyć, bardzo się cieszę, jeśli zgadzamy się, że nie upadł.
Doświadczenia kształtują nasze spojrzenie na świat – to jest bez wątpienia prawda. Jeżeli dziecko spadnie z roweru i wybije sobie zęby, to będzie się bało roweru. Atoli po to Pan Bóg dał nam rozum i wolną wolę, żebyśmy sobie mogli radzić z tego rodzaju doświadczeniami. Jeśli nie sposób pozbyć się balastu złych doświadczeń, to doświadczenie jest rodzajem niewoli. Czy naprawdę sądzi Pan, że człowiek musi być niewolnikiem swych doświadczeń?
Przypuszczam, że za język na tej stronie muszę wziąć odpowiedzialność ja sam, bo nie pisywałem na ff. Bardzo mi przykro, że się Panu nie podoba, ale w końcu nie wszyscy otrzymaliśmy dar potoczystej polszczyzny. Co rzekłszy, nie jestem pewien czy rozumiem, co chce Pan powiedzieć w ostatnim zdaniu. Złośliwe krytykanctwo jest raczej mile widziane (podobno złośliwość jest oznaką inteligencji). Niechże Pan zatem nie czuje się zobowiązany łagodzić ostrza swej krytyki! Tylko poprzez ścieranie się poglądów można dojść do prawdy.
Faktycznie komentarze odeszły mocno od zasadniczego tematu, czyli odpowiedzi na ankietę. Może dobrze byłoby stworzyć możliwość dyskusji niedotyczącej konkretnych artykułów, lecz bardziej ogólnych, odnoszących się do przesłania tej witryny.
Chciałbym wyjaśnić moje zarzuty co do języka tej strony. Nie myślałem o potoczystości i Pana artykułach, lecz o przesadnym używaniu na tej witrynie, niepotrzebnych moim zdaniem, wartościujących określeń.
Podaję przykład z „Wielkie arrangement” Darka Rohnki:
1) „chodzić układnie do kościoła, i grzecznie brać udział w kolejnych wyborczych farsach”
Do kościoła nie chodzę, a jeśli to z rzadka w ciszy. Ale dlaczego układnie?
Na wybory owszem, choć nie każde. Ale dlaczego grzecznie?
Nawiasem mówiąc kiedyś miałem alternatywę w osobie Janusz Korwina-Mikke. Miałem.
Teraz traktuję je, jako wybór drogi rozwoju ekonomicznego. Choć po słowach: „W istocie chodzi o miliardy, a pewnie i setki miliardów dolarów, które wypłynęły z naszej wspólnej, narodowej kasy w ciągu ostatnich kilkunastu lat” powinienem, zapewne i w ten wybór zwątpić. Jednak kwoty te przerastają moją mikroekonomię i wydają mi się nierealne.
2) „zestrachane społeczeństwo”
3) „tzw. społeczeństwo”
Po czym następuje zdanie:
„Czy udział w wyborach, o których wiadomo na pewno, że nie są ani uczciwe, ani demokratyczne można uznać za sprawdzian obywatelskiej poczytalności?”
Myśl dużej wagi, ale wobec wcześniejszych sformułowań mogłaby zabrzmieć następująco: Czy udział w kolejnych wyborczych farsach, o których wiadomo na pewno, że nie są ani uczciwe, ani demokratyczne można uznać za sprawdzian tzw. zestrachanej obywatelskiej poczytalności?
4) „Cały ten biedny naród jest najbezczelniej oszukiwany od dobrych piętnastu lat…”
A może wystarczy: Cały naród jest oszukiwany od dobrych piętnastu lat …
Brakuje mi tu choć odrobiny klimatu z „Wileńskich spacerów”.
Na koniec zupełnie odległy temat. Panie Michale. Pod opisem Pana książki, zamieszczonym na tej stronie, znajduje się link do wydawnictwa Kontra. A tam w pierwszym zdaniu czytam: „Książki wydawnictw Kontra i Nina Karsov nie są przeznaczone na sprzedaż w Polsce” (dodatkowo wyjaśnienie na temat sprzedaży dzieł J.Mackiewicza).
Na „sam koniec” chciałbym zaznaczyć, że ani nie padłem ani nie czuję się ofiarą. Tak więc proszę się nie usprawiedliwiać. Zapewniam, że nie poczułem ani nie poczuję się urażony. Wręcz przeciwnie.
Pozdrawiam
Przede wszystkim, bardzo się cieszę, że nie czuje się Pan ofiarą. Po drugie, komentarze mają często to do siebie, że płyną szerokimi zakolami, a czasem nawet prowadzą na manowce (kochane manowce!). Proszę łaskawie podejmować dyskusję na dowolny temat w dowolnym miejscu tej witryny. Jest to przecież Wydawnictwo Podziemne! Gdzież, jeśli nie w podziemiu, będziemy mogli mówić, to co chcemy?
Niestety wyznać muszę, że znowu nie bardzo Pana rozumiem, kiedy chodzi o Kontrę. Ja wiem, że książki Kontry nie są przeznaczone do sprzedaży w prlu, nie bardzo tylko rozumiem, co w związku z tym chce Pan powiedzieć. Czy to jest jakoś naganne? Nie z mojego punktu widzenia, ponieważ zgadzam się w całej rozciągłości z polityką wydawniczą pani Niny Karsov. Książki Kontry są nadal do nabycia (w drodze kupna) poprzez ten link, który Pan znalazł powyżej.
Pozwolę sobie dziś na manowce „(kochane manowce!)”. Nagroda literacka im.Józefa Mackiewicza. Jako człowiek małej wiedzy postanowiłem się dokształcić. Poczytałem o krótkiej historii nagrody, kapitule przyznającej i liście laureatów. Zaczynam chyba rozumieć niezależność Waszych działań.
Dlaczego się tym zainteresowałem? Otóż w jednym z wydań wiadomości wieczornych (nie pamiętam w której tv) pani prowadząca odczytała: „Nagrodę literacką im. Józefa MIckiewicza otrzymał”. Tu nastąpiło zawieszenie głosu i pewna konsternacja. Coś się nie zgadzało. I ponownie „Nagrodę literacką im. Józefa M…A….C..kiewicza otrzymał…..” Pani do końca nie była pewna czy źle przeczytała czy ktoś jej błędna wiadomość podłożył.
Proponuję przyznawać w dziedzinie literatury wyłącznie nagrody im. Juliusza Słowackiego.
Co do sprzedaży książek w jak to pan określił „prlu”. Wdaje mi się trochę dziwne, że siedząc przed monitorem komputera mogę kupić pana książkę a idąc do księgarni nie. Bardzo fajni ludzie tą księgarnię prowadzą.
Granice, Granice, Granice.
Granice? Tak, ale chyba nie takie, jakie Pan sugeruje. Jaka granica przebiegała pomiędzy podziemiem w latach 80., a prlowskim pseudo-państwem?
Myślałem wyłącznie o granicach państwowych – takich ze szlabanami (zacytowałem słowa ze starej piosenki Maanamu, którą kiedyś na koncertach odbieraliśmy zupełnie inaczej ale tak mi się skojarzyło). Jeśli chodzi o GB to chyba nawet układ (nie czytać UKŁAD) z Schengen jej nie złamie. Trochę ich rozumiem – to przecież mała wyspa. Jeżeli wsiądę w samolot, polecę do Londynu, kupię pana książkę po czym wrócę do Polski, zasiądę w fotelu i przeczytam – to będzie dobrze?
Co do Pana pytania odpowiadam szczerze: nie wiem.
Może ją Pan także zamówić i ona przyleci do Pana samolotem.
A wracając do granic, to wydaje mi się, że właśnie pomiędzy prlem a podziemiem przebiegała granica istotna: po jednej jej stronie była wolność.
Zastanawiam się jak to było możliwe, aby żyć w wolnym podziemiu i nie chodzić po chleb do prlowskich sklepów i przeżyć, nie uczyć się w prlowskich szkołach i pisać teraz komentarze na tej witrynie (mówię teraz o sobie – nie znam pana wieku). Ta granica, ma Pan chyba rację istniała, ale była tak bardzo rozmyta naszymi ludzkimi uczuciami: strachem, miłością (jeszcze wtedy młodzieńczą), przyjaźnią na tą granicę nie zwracającą uwagi i naszym uwikłaniem w wiele przyziemnych ale ważnych wtedy dla nas spraw.
Co do możliwości zamówienia, pisałem o tym wcześniej.
Wydaje mi się, że to jest prostsze (z pewnego punktu widzenia) niż Pan to przedstawia. Wolność nie jest funkcją granic, krat ani barier, wolnym można być także w więzieniu, bo wolnym może być tylko duch (czy też to, co w nas duchowe). Czy czuje się Pan więźniem Ziemi, bo nie może Pan polecieć na Marsa?
Podziemie było próbą wykrojenia rzeczywistej przestrzeni, w której duchowa wolność jednostek mogła się jakoś wyrazić, pomimo zewnętrznej opresji (oprócz celów politycznych, które nie były nigdy jasne). Codzienne uwikłania, o których Pan pisze z taką swadą, nie ograniczały jej chyba. Wręcz przeciwnie, dodawały jej ostrości konturów.
Natomiast polityczna wolność, wolność państwa sprowadza się chyba do jego suwerenności. prl żadnym państwem nie był, tylko bolszewickim tworem na wzór i podobieństwo państwa. prl nr 2 jest, jeżeli wolno mi zaryzykować hipotezę, sfinlandyzowanym tworem o bardzo ograniczonej suwerenności.
Jest na stronie tyle wpisów „odpowiedź na ankietę” – o jakiej ankiecie jest mowa?
Po lewej stronie ekranu, ma Pan na szarym tle pytania dwóch Ankiet. Na samej górze, Ankiety Mackiewiczowskiej, a pod kilkoma książkami, pierwszej Ankiety wp. Umieścił Pan swój komentarz pod odpowiedziami Jerzego Przystawy na pytania pierwszej Ankiety.