Rozmawialiśmy o relatywnych zaletach państwowych przedsiębiorstw… Wyznaję, sądziłem, że nie ma tu czego debatować, bo jakość i sprawność państwowych firm mamy wszyscy wypisaną na skórze, my, co narodziliśmy się w Polsce ludowej.  Pojawiły się wszak w dyskusji argumenty, które uzmysłowiły mi, że problem jest jednak godny namysłu.  Warto zastanowić się nad koncepcją państwa ogóle i […]

Po preludium przychodzi fuga Dowiedzieliśmy się, że prokuratura jest absolutnie niezależną organizacją – Putin powtórzył to wielokrotnie. Tak wspominał rozmowę z Putinem Wiktor Szenderowicz, jeden z dziennikarzy stacji telewizyjnej Gusinskiego.  Putin nie mógł interweniować w obronie aresztowanego Gusinskiego, ponieważ oznaczałoby to „powrót do prawa telefonu”, gdy politbiuro dyktowało wyroki.  Ściślej byłoby powiedzieć, że Putin powrócił […]

„Silna etyka kapitalistyczna” Nikołaj Patruszew prowadził w leningradzkim kgb oddział walki z przemytem, w tym samym czasie gdy ludzie Putina prowadzili walkę o kontrolę portu dla bardziej skutecznego przemytu.  W 1994 roku bandyci z Tambowa wraz z ludźmi Putina opanowali sytuację, Patruszew przeniesiony został do Moskwy, gdzie zrobił prędko karierę w centrali kgb.  W sierpniu […]

Stirlitz Mit Stirlitza był ponoć głęboko zakorzeniony w sowieckim społeczeństwie i pokutuje do dziś.  Krążą plotki, że Siedemnaście mgnień wiosny stworzone zostało na osobiste zamówienie Jurija Andropowa, co może się wydawać dziwne tylko tym, którzy nic nie wiedzą o sowietach.  Niestety, projekty Andropowa zostały w większości wprowadzone w życie i to z godnym pożałowania sukcesem.  […]

Dacznyj koopieratiw „Oziero” Jezioro Kiimajärvi w Karelii jest częścią, słynącego z urody, Karelskiego Pojezierza.  Przed wojną należało do Finlandii i tam właśnie zbudował marszałek Mannerheim swą słynną linię obronną przeciw sowieciarzom.  Kiimajärvi leży tuż za linią, po jej północnej stronie.  Małe wioski rybackie nad jeziorem były zapewne zapleczem dla fińskich żołnierzy, toczących ciężkie boje wojny […]

Beznalicznyje rubli Sowiecki system księgowości nakazywał przedsiębiorstwom państwowym trzymać tylko tyle gotówki, ile potrzeba było na miesięczną wypłatę, reszta transakcji dokonywana była „na papierze”, a księgowana jako beznalicznyje rubli.  Zarobione w ten sposób pieniądze były bezwartościowe dla dyrekcji do momentu, gdy dyrektorzy znaleźli sposób na wymienienie ich na usługi lub prawdziwe pieniądze.  Chodorkowski i jego […]

Jak do tego doszło? – oto jest pytanie.  Legło ono u podstaw wielkiej literatury: jak to się stało, że dumny zwycięzca Troi stał się żebrakiem w swym własnym domu?  Ale może być także źródłem dociekań historycznych, np. w jaki sposób potężne cesarstwo rzymskie padło pod ciosami barbarzyńców?  A niekiedy staje się zaczątkiem politycznych rozważań: co […]

Drogi Panie Michale, zupełnie nie przejmuję się koronawirusem i innymi historyjkami Światowego Ministerstwa Prawdy. Więcej ludzi na świecie umiera codziennie na powikłania po zwykłej grypie albo dławi się śmiertelnie przy jedzeniu czy ze śmiechu. A ilu ludzi umiera na zakażenia w szpitalach, do których przyszli, by ratować zdrowie – tylko w USA jest to 100 […]

Mój pogląd na politykę jest idealnym. Uważam, że o ile taktyka polityczna kroczyć może każdą drogą do celu, to w polityce winno się być uczciwym. Józef Mackiewicz „Pisarz bezstronny jest takim samym fałszem, co tygrys wegetarianin” – usłyszał kiedyś Karol Zbyszewski od swojego przyjaciela, Józefa Mackiewicza. Szczerość i odwaga mówienia wprost, nie kamuflowania tego, co ma […]

„System” Z czym właściwie walczą McMurphy i Wódz?  Co reprezentuje siostra Ratched?  W komentarzach, Forman mówił o „systemie”, który tłamsi i niszczy człowieka.  Interesujących wskazówek w tym względzie udziela pierwsza rozmowa McMurphy’ego z doktorem Spivey.  Doktor czyta w aktach, że przesłano mu więźnia do szpitala psychiatrycznego, gdyż „jest zadziorny, mówi bez pozwolenia, unika pracy i […]

Symetryczna struktura Wiele arcydzieł sztuki ma ukrytą, wewnętrzną strukturę.  Np. Pasje Bacha napisane są według pewnego symetrycznego planu, w którym arie i duety, chorały i recytatywy spełniają precyzyjnie określoną rolę.  Muzyka i plastyka łatwiej poddają się tego rodzaju symetrycznej organizacji, ale istnieją także dzieła sztuki filmowej zbudowane zgodnie z odgórnie założonym planem.  Klasycznym przykładem symetrycznej […]

One flew East, one flew West, and one flew over the cuckoo’s nest… Jeden poleciał na wschód, a na zachód drugi, A jeden poleciał nad gniazdo kukułki… Pan Jacek Szczyrba zachęcił mnie kiedyś do obejrzenia wywiadu z niejakim Krzysztofem Karoniem na temat dwóch filmów Milosa Formana.  Pomimo interesujących szczegółów, wywiad wydał mi się tak skandalicznie […]

Uciec z więzienia Ucieczka z więzienia ma mityczny status.  Nie ma rzekomo takiego więzienia, z którego człowiek wolny nie może zbiec.  Zorganizowanie ucieczki z super-więzienia, jakim są sowiety, jest niezwykle trudne, nawet Macintyre to przyznaje.  Społeczeństwo poddane tak ścisłej kontroli od pokoleń nie jest gruntem podatnym dla skomplikowanych planów.  Ale z drugiej strony, plan ryzykowny […]

W tajemnicy przed CIA Brytyjczycy zdołali utrzymać w tajemnicy istnienie wysokiej rangi agenta w łonie kgb.  Przekazywali zakamuflowane informacje sojusznikom, udając, że pochodzą z podsłuchu lub analizy danych, ale z czasem Amerykanie zorientowali się, że MI6 ma źródło bezpośrednie.  Nie mogło być inaczej, gdy Brytyjczycy poczęli nastawać na przekazywanie informacji samemu Prezydentowi Stanów Zjednoczonych.  Burton […]

Philby i Hollis Pomimo niezwykłej (i odnotowanej w Moskwie) dociekliwości nowego kandydata na posadę w rezydenturze sowieckiej w Londynie; bez względu na podejrzanie szybko dostarczoną wizę brytyjską; nie zważając na niezwykły w praktyce sowieckich służb fakt, że kandydat sam domagał się, by go posłano do Zjednoczonego Królestwa, tak „paranoiczna” zwykle kgb, wysłała Gordijewskiego na placówkę, […]

Pranie p. Harringtona Gdy Rosja została rzucona na kolana przez rewolucję lutową, zmęczony wojną kraj ogarnął rewolucyjny chaos, na którym kapitał zbijali tylko bolszewicy.  Wśród aliantów zachodnich panował paraliż, podsycany hekatombą ofiar na froncie zachodnim, przeciwstawnymi ambicjami generałów i drażliwymi osobowościami polityków.  Ale rewolucja lutowa zjednoczyła ich wszystkich w przerażeniu, że Rosja może wycofać się […]

– Co się panu nie podoba? – zapytała mnie szeptem młoda Czeszka, gdy niezgrabnie skrzypnąłem krzesłem. – Nie wierzę w „dobry komunizm”. Urodziłem się pesymistą. – Pewnie dawno. Poczułem się dotknięty. – Tssss!… – zasyczał obok łysy Belg, słuchający odczytu z dłonią przy uchu. Rozczarowanie także bywa pogodne. Takim nastrojem można by chyba scharakteryzować Tom […]

Historia nie jest matką wszelkiej mądrości (niech mi to wybaczy mój towarzysz podziemnej niedoli).  Historycy siedzą sobie w wygodnych fotelach i próbują wyrażać sądy na temat wydarzeń, w których nie mogli uczestniczyć.  Jako uczestnicy dyskusji historycznych na niniejszej witrynie, otoczeni jesteśmy wszyscy pomrukiem rozmaitych maszyn do liczenia, powszechnie zwanych komputerami, i w mdłej poświacie ich […]

Tajemne poczynania Suworow przywiązuje ogromną wagę do wydarzeń stosunkowo mało znanych, do mów, na które nikt nie zwrócił uwagi, do bitew, o których historycy milczą.  Jego metodę widać jak w soczewce w analizie wydarzeń jednego konkretnego dnia: 19 sierpnia 1939 roku.  Tego dnia Stalin przerwał rozmowy z przedstawicielami Anglii i Francji, przedstawił projekt traktatu niemieckiemu […]

Wywołać kolejną wojnę światową Śledząc „przygotowania do drugiej wojny”, Suworow cofa się aż do 1916 roku, do przedrewolucyjnych, fundamentalnych założeń Lenina.  Od początku, celem Lenina była rewolucja światowa, a środkiem do niej globalny konflikt.  Obserwując wszakże rzeź na frontach Wielkiej Wojny, doszedł prędko do wniosku, że ta jedna wojna nie wystarczy, by rewolucja objęła cały […]

Wiktor Suworow (właściwie Włodzimierz Rezun), sowiecki uciekinier, były oficer specnazu i gru, napisał wiele książek na Zachodzie, ale jego najważniejszym wkładem do dyskusji o sowietach pozostaje tzw. „hipoteza lodołamacza”, którą najtrafniej podsumował Andrej Nawrozow: Stalin stworzył straszak na wróble w postaci Hitlera, by wyrzygać go na wielkie demokracje europejskie, a potem uderzyć od tyłu na […]

Anne Applebaum podsumowuje Hołodomor tak: klęska nie była wynikiem nieurodzaju, ani złej pogody.  Wprawdzie chaos kolektywizacji przyczynił się do ilości ofiar, ale głód był wynikiem „usuwania siłą pożywienia z ludzkich domostw; kontroli i barier na drogach, które uniemożliwiły głodującym znalezienie posiłku; czarnych list; restrykcji handlu; i wreszcie propagandy, która przedstawiała głodujących jako wrogów ludu”.  Po […]

Nowy szczep Anne Applebaum identyfikuje trzy główne „decyzje” Moskwy, które doprowadziły do masowego głodu: 1. Nakaz rekwizycji ziarna przy jednoczesnym wprowadzeniu czarnych list i kontroli granic między regionami i kontroli transportu; 2. Zakończenie ukrainizacji; 3. Bezwzględne poszukiwanie ziarna i odbieranie żywności.  Jako motto do rozdziału o rekwizycjach, podaje cytat z eseju Maksyma Gorkiego z 1922 roku […]

Narodowa forma, sowiecka treść Inaczej niż w carskiej Rosji, dla bolszewików Ukraina była tylko narzędziem, była źródłem ziarna i surowców.  Podobnie, idea samostanowienia narodów była dla nich wyłącznie instrumentalna i mogłoby się zdawać, że Applebaum to dostrzega.  Cytuje np. Piatakowa z czerwca 1917, by pokazać, z jakim cynizmem ten „ukraiński bolszewik” patrzył na swą ojczyznę, […]

I Umieranie z głodu, to powolna, trudna do wyobrażenia agonia, gdy umierający z wyczerpania człowiek ma pełną świadomość nadchodzącego końca, ale całe jego jestestwo sprowadzone jest do jednej myśli, do bolesnego marzenia o kawałku chleba.  Medycyna poucza, że organizm pozbawiony pokarmu będzie zachowywał się w przewidywalny sposób.  W pierwszej fazie, ciało pochłania zapasy cukru, a […]